Ove godine navršilo se 65 godina od osnivanja Poljoprivrednog instituta Republike Srpske, jedne od najstarijih naučno-istraživačkih ustanova u Republici Srpskoj. Jubilej 65 godina naučno-istraživačkog i praktičnog rada Poljoprivrednog instituta RS na unapređenju poljoprivrede obilježen je svečanom Akademijom, održanom 7. decembra 2012. godine u Akademiji nauka i umjetnosti Republike Srpske.

Svečanoj Akademiji prisustvovali su brojni uvaženi i istaknuti Institutu dragi gosti.

Među prisutnim gostima bili su sledeći:
predsjednik Akademije nauka i umjetnosti Republike Srpske, Akademik Rajko Kuzmanović, prof. dr Rajko Tomaš u ime predsjednika Republike Srpske g-dina Milorada Dodika, prof. dr Duško Jakšić u ime predsjednika Vlade Republike Srpske, g-dina Aleksandra Džombića, Ministar nauke i tehnologije RS i potpredsjednik Vlade RS prof. dr Jasmin Komić, Ministar zdravlja i socijalne zaštite RS prof. dr Ranko Škrbić, pomoćnik Ministra poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede RS g-din Zoran Kovačević, akademik Dragoljub Mirjanić, članovi Upravnog odbora Poljoprivrednog instituta RS: prof. dr Vojislav Trkulja, doc. dr Zlatan Kovačević i g-din Branko Sladojević, dipl. ecc., dekan Poljoprivrednog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci doc. dr Aleksandar Ostojić i njegovi saradnici: prof. dr Stevo Mirjanić, prof. dr Milanka Drinić, prof. dr Mile Dardić, prof. dr Đorđe Gatarić i doc. dr Ljubomir Radoš, zatim predstavnik Poljoprivrednog fakulteta iz Novog Sada prof. dr Pero Erić, dekan Prirodno-matematičkog fakulteta u Banjoj Luci prof. dr Rajko Gnjato, dekan Nezavisnog univerziteta u Banjoj Luci doc. dr Zoran Kalinić, direktor Poljoprivredne škole Banja Luka profesor Edi Haneš, predstavnici Instituta za ratarstvo i povrtarstvo Novi Sad prof. dr Novo Pržulj i Rajko Lajšić, predstavnik Instituta za kukuruz Zemun polje - Beograd, predstavnik Federalnog zavoda za poljoprivredu u Sarajevu, predstavnici Fonda za zaštitu životne sredine i energetsku efikasnost RS, direktor Uprave za zaštitu bilja BiH g-din Radenko Radović, načelnik opštine Laktaši g-din Milovan Topolović i predsjednik SO Laktaši g-đa Snježana Kelečević, direktor Republičkog hidrometeorološkog zavoda, Banja Luka mr Zoran Božović sa saradnicima, direktor Centra za razvoj i unapređenje sela Banja Luka prof. dr Milenko Šarić, direktor Instituta za zaštitu zdravlja RS dr Slobodan Stanić, direktor a.d. Projekt Banja Luka g-din Miroslav Vujatović, dipl. inž., g-din Milan Rakić novinar RTRS SNOP-a u penziji, predstavnik privredne komore RS g-din Lazo Šinik, predstavnici nama saradničkih firmi iz oblasti agrara i srodnih oblasti: Agromarketa, Agrocentra Lijevče g-din Darko Sikimić, Novoproma, Modriča g-din Nenad Mišić, penzionisani radnici Instituta: dr Stojana Nikolića, dr Živka Cvikića, dr Gavru Kremenovića, dr Milovana Došena, dr Jovana Kondića, mr Krstana Milojevića, dr Dragutina Dujića i Vladu Joldžića, dipl. inž., sada zaposleni radnici Instituta, kao i predstavnici brojnih medija.

Prof. dr Mihajlo Marković, v.d. direktora Poljoprivrednog instituta RS prisutne goste i prijatelje je pozdravio, u ime i ispred kolektiva Instituta i Upravnog odbora Instituta, uvodnim govorom pri čemu je ukratko predstavio Poljoprivredni institut Republike Srpske, od osnivanja pa 65 godina njegovog postojanja i rada.

U ime Predsjednika Republike Srpske prisutnima se obratio savjetnik Predsjednika RS prof. dr Rajko Tomaš.

Ministar nauke i tehnologije RS prof. dr Jasmin Komić skupu se obratio u ime Vlade Republike Srpske, a u ime Ministrstva poljoprivrede, šumarsta i vodoprivrede, obratio se pomoćnik Ministra g-din Zoran Kovačević.

Učesnicima svečane Akademije obratili su se i prof. dr Novo Pržulj ispred Instituta za ratarstvo i povrtarstvo Novi Sad, te prof. dr Pero Erić ispred Poljoprivrednog fakulteta iz Novog Sada.

Izvod iz govoraprof. dr Mihajla Markovića, v.d. direktora Poljoprivrednog instituta RS

„Poljoprivredni institut Republike Srpske – Banja Luka osnovan je 03. jula davne 1947. godine Uredbom Vlade NRBiH, a na prijedlog Ministra poljoprivrede, pod imenom Poljoprivredni zavod u Banja Luci, od Poljoprivredne stanice u Delibašinom selu kod Banja Luke (kako u Uredbi stoji). U Članu 2. ove Uredbe stoji da je zadatak Zavoda da oglednim naučno-istraživačkim i praktičnim radom doprinese unapređenju poljoprivrede i poljoprivredne proizvodnje, a naročito voćarstva i ratarstva sa povrtarstvom. Tadašnji Poljoprivredni zavod imao je tri odsjeka: Odsjek za oplemenjivanje bilja, Odsjek za voćarstvo i Odsjek za zaštitu bilja, sa mogućnošću povećanja broja odsjeka, što se kasnije i desilo.

Institut je kroz svoj 65-godišnji rad doživljavao promjene, kako u svom samom nazivu, tako i organizacione i kadrovske, ali uvijek uz nastojanje da ostane ugledna ustanova, spremna da odgovori na izazove koje nosi naučno-istraživački rad, da savjesno ispunjava od Vlade dobijene zadatke, te da bude u službi unapređenja i osavremenjavanja poljoprivredne proizvodnje. Od 2005. godine Institut posluje pod nazivom Poljoprivredni institut Republike Srpske – Banja Luka i sada jedini je javni naučnoistraživački institut iz oblasti poljoprivrede u Republici Srpskoj.

Ovo je institucija Vlade RS, od strateškog značaja za Republiku Srpsku, upisana u registar naučno-istraživačkih organizacija kod Ministarstva nauke i tehnologije RS, gdje prema naučno-istraživačkim djelatnostima, u smislu osnovnih, primijenjenih i razvojnih istraživanja od opšteg interesa u oblasti poljoprivrede RS resorno pripada ovom Ministarstvu, a po resoru strateških djelatnosti kojima se naš Institut bavi i za Vladu RS i poljoprivredu RS radi pripada resorno i Ministarstvu poljoprivrede Srpske.

Današnje djelatnosti Instituta, u cilju bolje efikasnosti, odvijaju se kroz rad devet zavoda, i to:
1. Zavod za strna žita,
2. Zavod za kukuruz,
3. Zavod za krmno bilje,
4. Zavod za povrtarstvo,
5. Zavod za industrijsko bilje,
6. Zavod za voćarstvo i vinogradarstvo,
7. Zavod za stočarstvo,
8. Zavod za zaštitu bilja, sjemenarstvo i biotehnologiju,
9. Zavod za agrohemiju i agroekologiju.

Poljoprivredni institut RS, i pored mnogobrojnih problema sa kojima se susretao u radu, neprestano je radio i na kadrovskom i svakom drugom jačanju i uspio je da održi kontinuitet rada, što je od izuzetnog značaja za dugoročna istraživanja iz oblasti agrara.

Institut ima i važne resurse: sopstvene poslovne objekte i upravnu zgradu, te prilično moderno i funkcionalno opremljene laboratorije, koje su omogućavale Institutu da do sada prati aktuelne naučno-istraživačke tokove u oblasti poljoprivrede.

Osim toga, Institut posjeduje i vlastite zemljišne površine, u Banjoj Luci površine od oko 70 hektara sa objektima, vlastito zemljište u Maglajanima površine od 32 hektara, za eksperimentalni rad i oko 128 hektara koncesionog zemljišta dodijeljenog u cilju unapređenja naučno-istraživačkog i stručnog rada, posebno u oblasti selekcije.

Iako su površine povelike one još uvijek nisu dovoljne da bi se domaća sjemenska proizvodnja dovela na zadovoljavajući nivo, pa se u saradnji sa Ministarstvom poljoprivrede radi na tome da one budu veće i tako odgovaraju potrebama RS za našim sjemenom. Imamo i prateću mehanizaciju za izvođenje selekcijsko-oplemenjivačkog rada, kao i vlastiti doradni centar. Bitno je naglasiti da u Republici Srpskoj i Bosni i Hercegovini nema nijedne institucije koja se bavi selekcijsko-oplemenjivačkim radom na ratarskim biljnim vrstama. Rezultat selekcijsko-oplemenjivačkog rada Instituta je kreacija oko 50 sorti i hibrida poljoprivrednih biljaka. Bazna sjemenska proizvodnja je osnov za proizvodnju komercijalnog sjemena.

Inoviranje opreme, posebno doradnog centra, predstavlja uobičajeno investiciono održavanje koje normalno sprovode sve institucije ovakvog tipa.
Uložena sredstva u bilo koji segment proizvodnje i dorade sjemena omogućavaju ne samo ekonomsko jačanje Instituta nego i proizvođača koji kupuju kvalitetno sjeme.
Savremene laboratorije Zavoda agrohemiju i agroekologiju, kao i Zavoda za zaštitu bilja, sjemenarstvo i biotehnologiju, predstavljaju osnov uključivanja Instituta u evropske projekte očuvanja životne sredine i proizvodnje zdravstveno bezbjedne hrane, koja ima otvoreno tržište. Laboratorija za biotehnologiju omogućava potpunu kontrolu i otkrivanje prisustva genetički modifikovanih sorti na našem tržištu. Sjemenska laboratorija je opremljena za efikasno ispitivanje kvaliteta svih količina i vrsta sjemena i sadnog materijala koji se nalaze u prometu na teritoriji Republike Srpske.

Institut ima i vlastitu banku biljnih gena u kojoj se čuva i održava veliki broj autohtonih i starih sorti, različitih populacija i novih sorti i hibrida gajenih biljaka. Banke gena predstavljaju izvore gena koji su neophodni za stvaranje novih sorti i hibrida i od bogatstva banke gena zavisi i napredak u oplemenjivanju i stvaranju novih sorti. Gen-banke predstavljaju vlasništvo i najvredniji biološki materijal svake države, koja o njemu brine izgradnjom objekata i formiranjem firmi gdje se vrši čuvanje, evaluacija i razmjena genetičkog materijala. Banke biljnih (i životinjskih) gena su strateške neprofitabilne ustanove koje se po svojoj važnosti nalaze ispred oružja i hrane. Pošto u Republici Srpskoj nema banke biljnih gena tu funkciju obavlja Institut, za što je svake godine potrebno izdvojiti sredstava za održavanje, karakterizaciju i evaluaciju raspoloživih genotipova. Projekti koje finansira Ministarstvo nauke iz oblasti biljnih genetičkih resursa po svom obimu, troškovima i značaju predstavljaju samo segment banke gena čiju funkciju obavlja Institut.

Institut raspolaže visokoobrazovanim, edukovanim i naučno-istraživačkim i stručnim kadrom za obavljanje raznovrsnih djelatnosti za razvoj i unapređenje agrara. U tom pogledu, cilj Instituta je: sačuvati postojeće kadrove i istovremeno razvijati vlastitu „banku kadrova“. U Institutu trenutno radi 103 radnika od kojih su: 8 doktora nauka, 7 magistara, 3 mastera, odnosno ima 24 radnika sa visokom stručnom spremom u istraživačkim zvanjima, kao i 15 pripravnika sa visokom stručnom spremom, primljena tokom 2012. godine kroz program Vlade RS „Znanjem do posla“, od kojih su većina vrlo kvalitetni i nadamo se da će mnogi od njih po završenom pripravničkom stažu ostati raditi u Institutu i omogućiti dalje kadrovsko jačanje Instituta, uz stalnu doedukaciju u našoj zemlji, ali i u inostranstvu, što je jedan od prioritetnih zadataka Instituta. Trenutno se na doedukaciji u Italiji i Norveškoj nalaze dva naša mlada istraživača.

Institut je u svojoj istoriji, od osnivanja do danas, prolazio kroz različite periode, procvata i uspjeha, zatišja i kriza, kroz periode povećanih ulaganja od strane SIZ-a nauke BiH (od 1980. do 1990. godine, kada je bio u sastavu AIPK-a Banja Luka ), ali i periode nedovoljnog interesa zajednice, nemara društva i nesigurnog oslonca u državnim strukturama, finansijsku oskudicu, lutanja u djelatnostima, kako naučno-istraživačkim tako i stručnim, i s tim povezane i kadrovske deficite. Drugi period procvata, nakon što je uz velike teškoće uspio da preživi period prethodnog rata i poslijeratnog raspada velikih državnih poljoprivrednih preduzeća, na koja se naslanjao u radu, i sa tim povezane krize, koja je nastupila, ne samo za našu već i za sve našoj slične institucije na ovim prostorima, Poljoprivredni institut počinje da doživljava od 2009. godine, od koje je Vlada Republike Srpske, na čelu sa tadašnjim predsjednikom Vlade, gospodinom Miloradom Dodikom shvatila važnost i ulogu ovog Instituta, te počela znatno i kontinuirano budžetsko izdvajanje, u vidu tekućeg granta za sufinansiranje naučno-istraživačkih i stručnih djelatnosti Instituta koje su od interesa za Republiku Srpsku. Time se konačno učvrstio opstanak Instituta!
Tokom 2011. godine izražena je spremnost Vlade RS da se izgradi novi prostor za smještaj laboratorijske opreme Instituta i time omogući akreditacija laboratorija. To je još više dalo podstreka menadžmentu i cijelom kolektivu Instituta da nastave sa naučno-istraživačkim i stručnim djelatnostima u cilju unapređenja poljoprivrede RS i ruralnog razvoja.
Institut je uspostavio saradnju sa brojnim domaćim institucijama, institutima, zavodima kao i inostranim institucijama, kao što su: Agencija za pružanje stručnih usluga u poljoprivredi RS, Poljoprivredni fakultet Banja Luka, Poljoprivredna škola iz Banja Luke, Institut za ratarstvo i povrtarstvo iz Novog Sada, Institut za kukuruz Zemun polje - Beograd, Institut za zemljište iz Beograda, Poljoprivrednim fakultetima iz Novog Sada i Beograda, važnim za razvoj agrara, te saradnju sa brojnim opštinama u RS, a sada aktivno radi jedna grupa mlađih kadrova na razvijanju saradnje na međunarodnim projektima (FP 7) i stalno se unapređuju sve ove aktivnosti.

Institut je povodom obilježavanja ovog značajnog jubileja pripremio i objavio Monografiju, tako da će svi prisutni gosti dobiti po jedan primjerak.
Iz Monografije se možete bolje upoznati sa istorijatom Instituta, sa radom, sa kadrovima, sa realizovanim naučno-istraživačkim projektima, o stvorenim sortama i hibridima, o našim uspjesima i dobijenim nagradama, te o viziji razvoja ove ustanove.
Monografija Poljoprivrednog instituta Republike Srpske, Banja Luka (1947 - 2012) napisana je na 271. strani teksta, a recenzirana od strane eminentnih naučnika iz oblasti agrara, akademika Vaskrsija Janjića i prof. dr Steve Mirjanića“.

Povelje, plakete i zahvalnice zaslužnim pojedincima i institucijama uručili su prof. dr Mihajlo Marković, v.d. direktora Instituta i prof. dr Vojislav Trkulja u ime i ispred Upravnog odbora Instituta.

U ime svih koji su dobili priznanja skupu se obratio Akademik Rajko Kuzmanović zahvalivši se Poljoprivrednom institutu RS za dodijeljena priznanja.

Svečanu Akademiju je vodila g-đica Branka Kukalj, a muzičke numere izvodila eminentna grupa Bel Kanto (Bel Canto) iz Banja Luke.